Bez czarny
Nazwa łacińska: Sambucus nigra
Systematyka:
Domena – eukarionty
Królestwo – rośliny
Klad – rośliny naczyniowe, rośliny nasienne
Klasa – okrytonasienne
Klad – klad astrowych
Rząd – szczeciowce
Rodzina – piżmaczkowate
Rodzaj – bez
Gatunek – bez czarny
Występowanie: Europa, Afryka Północna (Tunezja), Kaukaz, Azja Zachodnia, Indie. Gatunek przemieścił się również na Azory, Maderę, do Algierii, Maroka i Nowej Zelandii. Występuje na całym obszarze Polski.
Opis ogólny: Czarny bez to jedna z najstarszych roślin leczniczych wykorzystywanych przez człowieka. Od lat owoce i kwiaty czarnego bzu znajdują zastosowanie w leczeniu i zapobieganiu przeziębieniom. Nie wolno jednak zapominać, że niedojrzałe bądź świeżo zerwane owoce tej rośliny są trujące, gdyż zawierają szkodliwą sambunigrynę.
Zastosowanie: Ze względu na wysoką zawartość witaminy C i innych cennych składników czarny bez jest rośliną leczniczą. Wykorzystuje się najczęściej jego kwiaty i dojrzałe owoce, ale kora, korzenie i liście również mają właściwości lecznicze. Kwiaty czarnego bzu mają działanie moczopędne, napotne, przeciwgorączkowe i wykrztuśne, ale mogą być też stosowane zewnętrznie jako środek przeciwzapalny. Owoce natomiast działają przeczyszczająco, napotnie, moczopędnie, ale także przeciwbólowo i odtruwająco. Stosuje się napary z kwiatów i owoców czarnego bzu, ponieważ mają one szerokie zastosowanie w lecznictwie. Mogą byś stosowane zewnętrznie (zapalenia skóry, oparzenia, płukanie jamy ustnej i gardła, zapalenia spojówek) oraz wewnętrznie (biegunki, migreny, nieżyty i stany zapalne dróg oddechowych). Sok czarnego bzu był kiedyś używany w kosmetyce, jako środek do farbowania brwi i rzęs. Używa się go także do podbarwiania win i farbowania jedwabiu. Działanie soku z czarnego bzu jest podobne do działania jego owoców i kwiatów. Ponadto z owoców wyrabia się także konfitury, a świeże kwiaty czarnego bzu można dodawać do ciast.
Cechy morficzne: Bez czarny występuje najczęściej w formie krzewu. Może osiągnąć 10 m wysokości. Kora jest zielona, a z wiekiem szarzeje i pęka. Wnętrze pędów wypełnia biały rdzeń. Pąki odstają od pędu, są czerwonobrunatne, wydłużone. Liście są długie, ciemnozielone, a pod spodem jasne. Najczęściej jeden złożony liść składa się z pięciu listków, położonych naprzeciw siebie. Roślina tworzy białe kwiaty, zebrane w baldachogrona. Pojedyncze kwiaty nie posiadają miodników, są drobne i mają krótkie kielichy. Owoce czarnego bzu mają barwę fioletowo-czarną. Są lśniące i mięsiste. W każdym owocu występuje od 3 do 6 nasion.
Drewno: Twarde, odporne na gnicie, wewnątrz pnia czarnego bzu znajduje się kanał wypełniony białą substancją, którą łatwo można usunąć. Wyrabia się z niego tradycyjne instrumenty muzyczne.